ندای وحی

اباصلت هروی گوید:

«… و كان علیه‌السلام خفیف الْاكْل قلیل الطعْم …» (عیون الاخبار الرضا علیه ‌السلام  ج 2 ص 136)

آن بزرگوار كم خوراك و كم غذا بود … و یا به برداشت بهتری از روایت این كه امام از خوردن غذاهای لذیذ نمی‌برد.

مرحوم كلینی به سندش از سلیمان بن جعفر جعفری روایت كرده كه گوید:

به محضر امام هشتم حضرت رضا علیه ‌السلام شرفیاب شدم و مشاهده كردم كه در برابر آن حضرت مقداری از نوع خرمای «برنی» گذارده‌اند، و امام علیه ‌السلام با اشتهای زیاد مشغول خوردن آنها است و چون مرا دید به من نیز تعارف كرده فرمود:

«… یا سلیمان ادن فكل …».

ای سلیمان پیش بیا و بخور، و من پیش رفته و از آن خرما خوردم و آن گاه عرض كردم:

… جعلْت فداك انی اراك تاْكل هذا التمْر بشهْوه ؟

 قربانت! می‌بینم كه با اشتها این خرما را می‌خوری؟

فرمود: آری من آن را دوست دارم،

من علت آن را پرسیدم كه علت دوست داشتن شما این خرما را چیست؟

فرمود: بدان جهت كه رسول خدا صلی الله علیه و آله خرمایی بود، و امیرالمومنین علیه ‌السلام خرمایی بود، و حسن علیه‌السلام خرمایی بود، و ابوعبدالله الحسین علیه ‌السلام خرمایی بود، و سید العابدین علیه ‌السلام خرمایی بود، و ابوجعفر باقر علیه ‌السلام خرمایی بود، و ابوعبدالله صادق علیه ‌السلام خرمایی بود و پدرم خرمایی بود، و من خرمایی هستم و شیعیان ما خرما را دوست دارند چون از طینت ما خلق شده ‌اند و دشمنان ما ای سلیمان شراب مسكر را دوست دارند چون از آتش آفریده شده‌ اند .(كافی ج 6 ص 346-345)

البته باید توجه داشت كه خرما در میان خورش‌ها و نان خورش‌ها معمولی ترین خوراك‌ها و ارزانترین و دسترس ترین آنها بوده و منظور حضرت بیشتر همان جنبه‌ معمولی بودن این خوراكی است.

و به دیگران نیز دستور قناعت و پرهیز از اسراف كاری می‌دهد:

مرحوم كلینی به سند خود از یاسر خادم روایت كرده كه گوید:

غلامان آن حضرت روزی میوه‌ای را خوردند و خوب تمامی آن را نخوردند و تتمه اش را به دور انداختند، امام علیه‌السلام كه چنان دید بدانها فرمود:

«… سبْحان الله انْ كنْتم اسْتغْنیْتمْ فان اناسا لمْ یسْتغْنوا اطْعموه منْ یحْتاج الیْه ! »(کافی، ج 6 ص 297)

 سبحان الله! اگر شما از این میوه بی ‌نیاز گشته و نیاز خود را از آن برده ‌اید مردمانی هستند كه بدان نیازمندند به آنها كه نیاز دارند بخورانید.

كه شیعیان آن بزرگوار باید از این فرمایش و دستورالعمل امام علیه ‌السلام درس بگیرند و این قدر غذاها و میوه‌ها را اسراف نكنند، و در سرد خانه‌ ها انبار نكنند و از بین نبرند و نه خود بخورند و نه به كسی دهند و این همه زباله و آشغال از غذاهای مانده و میوه‌های گندیده در زباله دانها نریزند …!.

در محراب بندگی

امام رضا علیه السلام همچون پدر و اجداد پاكشان همواره قبل از هر چیز بنده خالص خداوند بودند، و همه چیز را در بندگی خدا دنبال می‌ كردند و در پرتو همین بندگی بود كه به ارزش‌های والای انسانی و مقام‌های بلند معنوی دست یافتند. عبادت، راز و نیاز، مناجات و سجده ‌های طولانی شان نشان می‌دهد كه ایشان دلداده خداست رابطه تنگاتنگ عاشقانه با ذات پاك خداوند داشتند.

یكی از همراهان این بزرگوار در سفر خراسان می‌گوید: به روستایی رسیدیم، آن حضرت به نماز ایستادند، و سجده ‌های طولانی به جای آوردند، او می‌گوید: شنیدم امام در سجده می‌گفتند:

«خدایا اگر تو را اطاعت كنم حمد و سپاس مخصوص تو است و اگر نافرمانی كنم حجت و عذری برایم نخواهد بود، من و دیگران در احساس تو شریكی نداریم اگر نیكی به من رسد از جانب تو است. ای خدای بزرگوار! مردان و زنان با ایمان را در مشرق و مغرب در هر كجا هستند بیامرز.» (عیون الاخبار الرضا علیه ‌السلام  ج 2، ص 421)

ابراهیم بن عباس - كه مدتها در نزد آن حضرت بوده - نقل می‌كند:

… و كان علیه‌السلام قلیل النوْم باللیْل كثیر السهر یحْیی اكْثر لیالیه منْ اولها الی الصبْح و كان كثیر الصوْم و لا یفوته صیام ثلاثه ایام فی الشهْر و یقول ذلك صوْم الدهْر و كان علیه‌السلام كثیر الْمعْروف و الصدقه فی السر و اكْثر ذلك یكون منْه فی اللیالی الْمظْلمه فمنْ زعم انه رای مثْله فی فضْله فلا تصدقوه» (عیون الاخبار الرضا علیه ‌السلام ج 2 ص 184)

آن امام بزرگوار  خوابش اندك و بیداریش زیاد بود، بیشتر شبها را تا به صبح به بیداری می‌گذراند، و زیاد روزه می‌گرفت و سه روز روزه در ماه از او فوت نمی‌شد و می ‌فرمود:  این روزه سال است.

و آن حضرت نیكی و صدقه در پنهانی زیاد داشت، و بیشتر آنها نیز در شبهای تاریك بود و اگر كسی پندارد كه همانند او را در فضیلت دیده است از او باور نكنید!.

ایشان، اسوه كامل عبودیت بودند و در این راه به حدی رسیده بودند كه ایشان را عاشق عبادت می‌دانستند. آن حضرت بسیاری از روزها را روزه داشتند و بسیاری از شب‌ها بیدار بودند. به طوری كه در زمان ایشان و نه بعد از آن، كسی به این درجه نرسید حتی زاهدترین افراد.

ابوالفضل صالح صدر            

منابع:

سیره اخلاقی امام رضا علیه السلام، طاهره بهره‌ مند.

جنبه ‏های اخلاقی و سیره‏ های عملی حضرت رضا علیه السلام، هاشم رسولی محلاتی.