ندای وحی

پيك نامه ها

افزون بر شبكة ارتباطي وكالت، امام از طريق اعزام پيك ها، با شيعيان و پيروان خود ارتباط برقرار مي كرد و از اين رهگذر [نيازهاي] آنان را مرتفع مي ساخت.

همچنين ايشان از راه مكاتبه با شيعيان ارتباط برقرار مي كرد و از اين رهگذر، آنان را زير چتر هدايت خويش قرار مي داد. 14

فعّاليت هاي سياسي پنهان

امام عسكري(ع) با وجود همة محدوديت ها و كنترل هايي كه از طرف دستگاه خلافت به عمل مي آمد، سلسله فعّاليت هاي سرّي سياسي را رهبري مي كرد كه با گزينش شيوه هاي بسيار ظريف پنهان كاري از چشم بيدار و مراقب جاسوسان دربار به دور مي ماند.

با اين حال، موضع آن حضرت در برابر حكمرانان و حكومت جور، مهم ترين معيار خواهد بود. حكومت عبّاسي كه از زمان امام رضا(ع) تلاش داشت با بهره مندي از نام امام، سود سياسي ـ اجتماعي به دست بياورد.

با اين سياست مزوّرانه دربار، امام حسن عسكري(ع) توانست امتيازهاي فراوان به دست آورد، ولي موضع و برخورد امام در برابر حكمرانان، مانند موضع پدر بزرگوارش در ارتباط با حكومت، محتاطانه بود، بي آنكه توجّهي را جلب كند يا در دستگاه حكومت وارد شود، بلكه رابطة ايشان به پيروي از خطّ پدرانش در برابر قدرت و دولت عبّاسي، رابطه اي ظاهري به شكل روابط روز بود. موضع منفي امام در برابر حكومت، احترام و منزلتي رفيع براي ايشان فراهم آورد. اين مسئله را از علاقة وزيران دستگاه به آن حضرت مي توان ديد.

امام عسكري(ع) دربارة برخي حوادث، سكوت اختيار مي كرد، بي آنكه به طور مثبت يا منفي دربارة آن نظري ابراز فرمايد. همان گونه كه با رهبر شورش «زنگ يا زنج» كه مدّعي بود به امام علي(ع) منسوب است، رفتار كرد و او را از اهل بيت ندانست. شورش صاحب زنگ برخاسته از برنامه و خطّ مشيّ اهل بيت نبود. كشتار مردمي بسيار و مصادرة اموال و آتش زدن شهرها و به اسارت بردن زنان، هيچ يك از آن كارها، حساب يا انگيزة ديني نداشت.

موضع امام دربارة رفتار شورشيان، به علّت كارهاي خلاف احكام اسلامي كه مرتكب شده بودند، قطعاً موضع مخالف و محكوم كننده بود. امام سكوت را ترجيح داد. از روش آنان عيب جويي نكرد و به تفاصيل آنها توجّه نفرمود. اگر چنين كرده بود، اين كار تأييد ضمني دولت به شمار مي رفت؛

زيرا شورش زنگ با توجّه به نقطه ضعف هاي فراوان و منفي آن، در نهايت براي ضعيف كردن حكومت عبّاسيان و در هم شكستن قدرت و نفوذشان با هدف هاي امام تطبيق مي كرد و آن امري بود كه شايستگي داشت كه امام براي مصالح نهضت و فعّاليت خود از آن استفاده كند. هر چند ميان معارضان اختلاف باشد، ولي همگي در مخالفت با دشمن واحد، منافع مشترك دارند.15