ندای وحی

منظور از آتش جهنم چيست؟ و نوع عذاب در آنجا چگونه است؟

طرح سوال :   

اولاً بايد توجه داشته باشيد كه نظام، سنن و قوانين حاكم بر عالم قيامت غير از قوانين و سنن حاكم بر دنياى مادى است ازاين‏رو، نمى‏توان حقيقت مسائل آن عالم را با ابزار درك دنيوى، درك و دريافت نمود. مثلاً بر اساس آيات و روايات انسان در بهشت هيچگاه پير نمى‏شود، مريض نمى‏گردد مشيت و خواستن در بهشت عين شدن و تحقق است و اصلاً مسائل به صورت تدريجى رخ نمى‏دهد چنان كه در اين عالم چنين است، يا مثلاً انسان در جهنم مى‏سوزد ولى خاكستر نمى‏شود، يعنى بدن آن‏جا به گونه‏اى است كه مى‏سوزد ولى خاكستر نمى‏شود به خلاف بدن دنيوى. از اين رو، نمى‏توان با ابزار ادراكى دنيوى بهشت و جهنم را ترسيم نمود آيات و روايات نيز كه گاهى بهشت و جهنم را به اوصافى اين سوئى وصف كرده‏اند تنها براى تقريب مسأله به ذهن دنيوى من و شما بوده است ولى حقيقت برتر از آن است كه حتى بتوان آن را اين چنين وصف نمود.
به دليل تفاوت جوهرى قوانين آن عالم با اين نظام است كه لازم و ضرورى است كه بدن و روح آدمى تحولات و تغييراتى را به خود ديده تا قابليت ورود به عوالم برزخ و قيامت را بيابد طرح اين مسأله خارج از حوصله اين مكاتبه است. نگا: بازگشت به هستى، استاد محمد شجاعى، مقدمه و تدوين محمدرضا كاشفى، تهران، مؤسسه فرهنگى دانش و انديشه معاصر، چاپ اوّل، 1379، صص 114- 130.
حقيقت بهشت و جهنم جدا از مسأله لقاء پروردگار نمى‏باشد. به عبارت ديگر بهشت و جهنم مقصد و مقصود در سير و حركت نيستند و حركت‏ها به سوى پروردگار و منتهى به لقاء پروردگار است و بهشت و جهنم از آثار چگونگى لقائها و رسيدن‏ها است. يعنى بهشت از آثار و لوازم لقاء حضرت حق با اسماء رحمت و مغفرت و جهنم هم از آثار و تبعات لقاء پروردگار با اسماء غضب و سخط است.
از آنجا كه در قيامت آدمى هم روح دارد و هم جسم [البته روح و جسم متحول شده و مناسب با سنخ و قوانين و سنن آن عالم‏] عذاب جهنم و نعمت بهشت هم به روح تعلق دارد و هم به جسم و اين مطلب را آيات و روايات تأييد مى‏كنند،(1).
براى روشن شدن بهتر مطلب در باب عذاب جسمى و روحى جهنم و همين نعمت جسمى و روحى بهشت به چهار آيه از قرآن بسنده مى‏كنيم: عذاب جسمانى: آتش سوزان،(2)، مى‏خورند ولى سير نمى‏شوند،(3).
عذاب روحانى: سوختن نفس آدمى،(4)، حسرت بى پايان،(5).
نعمت جسمانى: نوشيدنى‏هاى گوارا،(6).
نعمت روحانى: خشنودى خدا،(7) زدودن كينه از نفوس،(8)
پى‏نوشت‏
(1) (نگا: اصول المعارف، ملا محسن فيض كاشانى، تعليق، تصحيح و مقدمه سيد جلال الدين آشتيانى، قم، مركز انتشارات دفتر تبليغات اسلامى، چاپ دوّم، آذرماه 1362 ش، صص 224 و 225)
(2) (اعلى 12)
(3) (واقعه، 53- 51)
(4) (همزه، 4- 7)
(5) (آل عمران، 192)
(6) (محمد، 15)
(7) (توبه، 72)
(8) (اعراف، 43)