آبرو
آبرومندى و بى‌آبرويى در آخرت:
براساس آياتى ديگر، زندگى انسان در حيات پس از مرگ كه بازتاب اعمال وى در اين جهان است نيز با آبرومندى و بى‌آبرويى همراه است. صريح‌ترين و روشن‌ترين آيه در اين زمينه، آيه 106 و 107 آل‌عمران/3 است كه از وجود دو گروه روسفيد و روسياه در روز بازپسين خبر مى‌دهد: «يومَ تَبيَضُّ وُجوهٌ و تَسودُّ وُجوهٌ فأمَّا الَّذين اسودَّت وُجوهُهم أكَفَرتُم بَعدَ إيمـنِكم فَذوقوا العَذابَ بِما كُنتم تَكفُرون * و أمّا الَّذينَ ابيَضَّت وُجوهُهم فَفِى رَحمَةِ‌اللّهِ هُم فيها خـلِدونَ = روزى كه چهره‌هايى سپيد و چهره‌هايى سياه شود؛ امّا روسياهان [به آنان گويند]آيا پس از ايمان آوردنتان كافر شُديد؟! پس به سزاى آن‌كه كفر مىورزيديد، [اين]عذاب را بچشيد؛ امّا آنان كه روى‌هايشان سپيد شود، در مهر و بخشايش خدايند [و] در آن جاويدانند». روسفيدان در آيه، به مؤمنان تفسير شده است: «يَومَ لايُخزِى اللّهُ النبىَّ والَّذين ءامَنوا»(تحريم/66،8) امّا روسياهان، بر اساس ظاهر آيه، آنانند كه پس از ايمان آوردن، كافر شدند. مفسران، در تطبيق روسياهان وجوه ديگرى را بيان داشته‌اند: منافقان، همه كافران، آن دسته از اهل كتاب كه پس از شناخت پيامبر(صلى الله عليه وآله)به وى ايمان نياوردند، مرتدان و خوارج، تفسيرهايى است كه در اين باره ابراز شده است.[23] بنابر نقلى ازحضرت‌على(عليه السلام)مقصود، بدعت گذارانند.[24] به ظاهر آيه بر همه موارد قابل تطبيق است. در آيه 60 و 61 زمر/39 نيز كسانى كه بر خداوند دروغ ببندند، روسياه شناسانده شده‌اند و در مقابل آنان، از پرواپيشگان ياد شده كه از روسياهى مبرّايند:«و‌يَومَ القيـمةِ تَرى الّذينَ كَذّبوا عَلَى اللّهِ وُجوهُهم مُسودَّةٌ ... * و يُنجِى اللّهُ الّذينَ اتّقوا بِمَفازَتِهِم = و روز قيامت*، كسانى را كه بر خدا دروغ بسته‌اند، روسياه مى‌بينى ... و خدا كسانى را كه تقوا پيشه كرده‌اند، به [پاس]كارهايى كه مايه رستگارى‌شان بوده، مى‌رهاند». «ناكِسوا رُءوسِهم» ، تعبير ديگرى است كه خوارى و سرافكندگى مجرمان را در آخرت، در پيش‌گاه خداوند بيان مى‌كند: «ولَو تَرَى إذِ المُجرِمونَ ناكِسوا رُءوسِهم عِندَ ربِّهم = و اى كاش مى‌ديدى هنگامى كه مجرمان سرهاشان را پيش پروردگارشان به زير افكنده‌اند!» (سجده/32،12) در آيه 192 آل‌عمران/ 3 از قول اولى الالباب چنين آمده است: «رَبَّنا إِنّكَ مَن تُدخِلِ النّارَ فَقَد أَخزَيتَه= پروردگارا! هر كه را تو به آتش در آورى، به راستى خوار و رسوايش كرده‌اى» و در ادامه، آيه194 درخواست آنان اين چنين بيان شده است: «رَبَّنا و ءَاتِنا مَا وَعدتّنا على رُسلِك و لا تُخزِنا يَوم القيـمة = پروردگارا! و آن چه را به وسيله فرستادگانت به ما وعده دادى، به ما ارزانى دار و ما را در روز رستاخيز خوار و رسوامگردان».
منابع:
التحقيق فى كلمات القرآن‌الكريم؛ تفسير القرآن العظيم، ابن‌كثير؛ التفسيرالكبير؛ تفسير المنار؛ جامع‌البيان عن تأويل آى القرآن؛ الجامع لأحكام القرآن، قرطبى؛ الدّرالمنثور فى التفسير بالمأثور؛ روح‌المعانى فى تفسير القرآن العظيم؛ الكشّاف؛ كنزالعرفان؛ لغت‌نامه دهخدا؛ مجمع‌البيان فى تفسيرالقرآن؛ المصباح‌المنير؛ المعجم المفهرس؛ معجم مقاييس‌اللغه؛ مفردات الفاظ القرآن؛ الميزان فى تفسير القرآن؛ نهج‌البلاغه.
سيدمحمود دشتى
آبزيان =>دريا
آبستنى =>باردارى
[1] دهخدا، ج1، ص21، «آبرو».
[2] التحقيق، ج8، ص114، «عزّ».
[3] المصباح المنير، ج2، ص643، «هان»؛ مفردات، ص848، «هان».
[4] مجمع‌البيان، ج4، ص628؛ الكشّاف، ج2، ص95؛ قرطبى، ج7، ص117.
[5] مجمع‌البيان، ج6، ص823؛ ابن‌كثير، ج3، ص147 و 148.
[6] مجمع‌البيان، ج6، ص823.
[7] المعجم المفهرس، ص243 ـ 245، «حبّب».
[8] مقاييس، ج2، ص179 «خزو».
[9] ابن كثير، ج4، ص229.
[10] نهج‌البلاغه، ص638، نامه 69.
[11] مجمع‌البيان، ج2، ص648؛ التفسير الكبير، ج7، ص52.
[12] مجمع‌البيان، ج2، ص648.
[13] كنزالعرفان، ج2، ص347.
[14] الكشّاف، ج3، ص213؛ كنزالعرفان، ج2، ص347.
[15] مجمع‌البيان، ج8، ص583؛ ابن‌كثير، ج3، ص528؛ الدرّالمنثور، ج6، ص665 و 666.
[16] الميزان، ج 16، ص 347.
[17] التفسير الكبير، ج8، ص53؛ روح‌المعانى، مج3، ج3، ص259.
[18] المنار، ج3، ص306.
[19] الدرّالمنثور، ج6، ص667.
[20] جامع‌البيان، مج12، ج22، ص62.
[21] مجمع‌البيان، ج5، ص265؛ قرطبى، ج9، ص40.
[22] مجمع‌البيان، ج2، ص666؛ التفسير الكبير، ج7، ص84 و 85؛ قرطبى، ج3، ص221.
[23] مجمع‌البيان، ج2، ص808 ـ 809.
[24] همان.
این وبلاگ جهت بسط وگسترش فرهنگ قرآنی وترویج آن ایجاد گردیده است امید است که بتوانیم گامهای موثر در جهت اعتلاء فرهنگ قرآنی برداریم لذا از تمامی شما عزیزان استدعا دارم مرا دراین حرکت خداپسندانه مساعدت ویاری نمایید متشکرم.