آب ميوه در داستان يوسف
يوسف(عليه السلام) در تعبير خواب عزيز مصر مى گويد: «... عامٌ فيه يُغاثُ الناسُ وَ فيِه يَعصِرُونَ »] سپس از پى آن[، سالى ]بيايد [كه در آن براى مردم باران مى بارد ]= گياهان مى رويد يا مردم از تنگى و سختى مى رهند [و در آن، ]ميوه، انگور، زيتون و... [مى فشرند». (يوسف/12، 49) برخى، با استناد به كلام ابن عبّاس و مجاهد و قتاده، مقصود از«يَعصِرُون» را فشردن ميوه*، و دانه هاى روغنى دانسته اند كه مصريان، پس از چهارده سال سختى، از آن بهره مند شدند. ‹1›هم بند يوسف در زندان براساس آيه 36 يوسف/ 12 به او گفت: «إِنِّى أَرَنى أعصِرُ خَمراً » من خويشتن را ]در خواب [ديدم كه ]انگور براى [شراب مى فشارم». برخى مقصود از «أعصِر خَمراً» را گرفتن آب انگور مى دانند و از اين كه به فشردنِ خمر* تعبير شده، چند پاسخ داده اند: الف. عرب، در صورت روشنى و مشتبه نشدن معنا، اشيا (انگور) را به رسم آن چه به آن دگرگون مى شود، (خمر) نام مى نهد; ‹2›ب. عربِ عمان ‹3›و غسّان، ‹4›عنب را خمر مى نامند; پس «أعصِرُ خَمراً» به معناى «أعصِرُ عِنباً» است.
1. جامع البيان، مج 7، ج 12، ص 303; مجمع البيان، ج5 ، ص365; المنار، ج 12، ص 320.
2. مجمع البيان، ج 5 ، ص 356، كشف الاسرار، ج 5 ، ص 67 .
3. مجمع البيان، ج 5 ، ص 356.
4. المنار، ج 12، ص 303.
آب ميوه از آيات الهى
«وَ مِن ثَمرتِ النَّخِيلِ وَالأَعنبِ تَتَّخِذونَ مِنه سَكَراً وَ رِزقاً حَسَناً إنَّ فِى ذلِكَ لأيَةً لِقَوم يَعقلونَ » و از ميوه درختان خرما* و انگور، باده مستى بخش وخوراكى نيكوبراى خود مى گيريد. به طور قطع در اين]ها [براى مردمى كه مى انديشند، نشانه اى است.» (نحل/16،67) مصطفوى مى گويد: سَكَر، اعم از مسكر و غير مسكر (آب ميوه) است. سَكَر بر وزن حَسَن، دگرگون شده چيزى برخلاف جريان طبيعى است; مانند شراب و آب ميوه كه از انگور و خرما به دست مى آيد. ‹1›ابوالفتوح رازى مى گويد: مراد از روزى نيكو (رزق حسن) سركه، دوشاب، خرما، مويز و چيزهاى حلال است كه از خرما و انگور گرفته مى شود. ‹2›
1. التحقيق، ج 5 ، ص 160 «سكر».
2. روض الجنان، ج 12، ص 61 .
منابع
التحقيق فى كلمات القرآن الكريم; التفسير الكبير; تفسير المنار; جامع البيان عن تأويل آى القرآن; روض الجنان و روح الجنان; كشف الاسرار و عدّة الابرار; مجمع البيان فى تفسير القرآن.
پدیدآور
محمدصادق يوسفى